งานวิจัยของเรา

1. การศึกษาด้านนิเวศ-สรีรวิทยาของไลเคน

งานวิจัยด้านนี้มุ่งเน้นถึงการเข้าใจธรรมชาติของไลเคน โดยงานวิจัยหลัก ๆ ที่ทำในส่วนนี้ประกอบด้วย

• การศึกษาอิทธิพลของภูมิอากาศเฉพาะแห่ง (microclimate) ต่อการแพร่กระจายและความอยู่รอดของไลเคนในสภาพธรรมชาติ
• การวัดอัตราการเติบโตและการหาอายุขัยของไลเคน
• การใช้ไลเคนเป็นดัชนีชี้วัดคุณภาพอากาศหรือชี้วัดปริมาณของสารมลพิษในบรรยากาศ
• การเพาะปลูกไลเคนในสภาพธรรมชาติ
• การวัดอัตราการตอบสนองทางสรีรวิทยาของไลเคน ได้แก่ อัตราการสังเคราะห์ด้วยแสง คลอโรฟิลล์ฟลูออเรสเซ็นต์ ปริมาณคลอโรฟิลล์ อัตราการสลายตัวของคลอโรฟิลล์ และอื่น ๆ
• การศึกษาอิทธิพลของความเป็นกรด-เบสของเปลือกไม้ต่อความหลากหลายของไลเคน
• การศึกษาการสร้างสารธรรมชาติในไลเคน
• การใช้ไลเคนเพื่อทำสีย้อม
• และอื่น ๆ

 2. การศึกษาด้านอนุกรมวิธานของไลเคนในประเทศไทย

ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันเราได้ออกสำรวจและเก็บตัวอย่างไลเคนจากทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ โครงการวิจัยในด้านนี้ เช่น

• ความหลากหลายของไลเคนในอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่
• ความหลากหลายของไลเคนในหมู่เกาะแสมสาร
• ความหลากหลายของไลเคนในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง
• ความหลากหลายของไลเคนในอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า
• ความหลากหลายของไลเคนในหมู่เกาะสุรินทร์ เกาะอ่างทอง เกาะตะรุเตา และอื่น ๆ
• ความหลากหลายของไลเคนในกรุงเทพมหานคร
• ความหลากหลายของไลเคนในจังหวัดภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย
• ความหลากหลายของไลเคนบนภูเขาในภาคเหนือของประเทศไทย
• อื่น ๆ

3. การศึกษาด้านราที่ก่อให้เกิดไลเคน

ราในไลเคนเรียกว่า mycobionts ส่วนมากเป็นราใน class Ascomycotina (สร้าง spore ภายในถุง ascus ) ราที่ก่อให้เกิดไลเคนและที่ไม่ก่อให้เกิดไลเคน (lichenized และ non-lichenized fungi) มีลักษณะคล้ายคลึงกันมาก แทบไม่พบความแตกต่างทาง ultrastructure เลย การเกิดไลเคนจัดเป็นกลยุทธ์ของราในเชิงอาหาร รามีวิธีการหลายอย่างในการหาอาหารพวกคาร์บอน (carbon) เช่น อาศัยอยู่กับรากพืชเป็นไมคอร์ไรซ่า (mycorrhiza) และย่อยสลายสารอินทรีย์ที่ตายแล้ว (saprophyte) ราที่ก่อให้เกิดไลเคน (lichen forming fungi) เมื่อพิจารณาในเชิงนิเวศ (ecology) รากลุ่มนี้เกิดร่วมกับสาหร่ายเท่านั้น (เป็น obligate biotroph) แต่เมื่อพิจารณาในเชิงสรีระ (physiology) ถือว่าเป็น   facultative biotroph (สิ่งมีชีวิตที่ได้รับอาหารจาก host ที่มีชีวิต) หรืออยู่เป็นอิสระก็ได้ นั่นคือสามารถนำรามาเลี้ยงในอาหารเลี้ยงเชื้อ (culture) ให้เติบโตอย่างอิสระในสภาพ aposymbiotic (free-living) ได้ แต่ในธรรมชาติพบในสภาพ symbiotic phenotype เท่านั้น ไฮฟีอิสระ (free hyphae) ของราที่ก่อให้เกิดไลเคนมีอยู่ตามธรรมชาติแน่นอน แต่การที่มีธรรมชาติที่เติบโตช้าทำให้ไม่สามารถแยกออกมาได้ด้วยวิธีการทั่วไปที่ใช้กัน

ราจากไลเคนบางชนิดมีลักษณะทางนิเวศที่มีความผูกพันกันมาก (ecological และ physiological obligate biotrophs) นั่นคือ สปอร์ของราอาจงอก แต่เส้นใย (mycelium) ไม่พัฒนาในอาหารเลี้ยงเชื้อ เว้นแต่จะมีการเติมสาหร่ายสีเขียว   หรือสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินเข้าไป ลักษณะเช่นนี้คล้ายคลึงกับราที่เป็นโรคพืช คือโรคราสนิม (rust) หรือ โรคราน้ำค้าง (powdery mildews)

ราของไลเคนที่แยกออกมาเลี้ยงในอาหารเลี้ยงเชื้อ (pure culture) หรือ aposymbiotic lichen มีการสร้าง colony ที่มีลักษณะคล้ายแทลลัส แต่ไม่มีลักษณะทางกายภาพ (morphology) ที่เหมือนกับราที่อยู่แบบพึ่งพาในไลเคนเลย   ตรงส่วนกลาง colony ของราที่เคยเป็นไลเคน (aposymbiotic fungi) ซึ่งเป็น microaerobic part ประกอบด้วยเส้นใยราที่ประสานกันค่อนข้างแน่นเป็นทรงกลม (cartilaginous, conglutinate cell mass) ในขณะที่ขอบประกอบด้วยเส้นสายที่มีการเติบโต (filamentous growth)

 การเพาะเลี้ยงราที่ก่อให้เกิดไลเคนในห้องปฏิบัติการ

รายชื่อหนังสือในห้องสมุดไลเคน

เอกสารทั้งหมดเป็นสมบัติของหน่วยวิจัยไลเคน การขอยืมโปรดติดต่อหน่วยวิจัยไลเคนโดยตรง

แนะนำหน่วยวิจัยโดยย่อ

หน่วยวิจัยไลเคน แห่งมหาวิทยาลัยรามคำแหง ก่อตั้งขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2537 โดยคณาจารย์จาก ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง นำโดย รศ. ดร.กัณฑรีย์ บุญประกอบ ผศ.ดร.ณัฐสุรางค์ หอมจันทร์, รศ. พชร มงคลสุข และ ผศ.ดร.เอก แสงวิเชียร 

หน่วยวิจัยไลเคนอยู่ในสังกัดภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง ซึ่งมีสำนักงานหลักอยู่ที่ห้อง 318 ชั้น 3 ตึกปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร์ (SCO) ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง  มีพิพิธภัณฑ์ไลเคน (RAMK Herbarium) ซึ่งเป็นสถานที่จัดเก็บตัวอย่างไลเคนที่รวบรวมมาจากทั้งภายในและต่างประเทศมากกว่า 80,000 ชิ้น ซึ่งถือว่าเป็นพิพิธภัณฑ์ไลเคนที่ใหญ่ที่สุดในแถบเอเชียอาคเนย์

มีห้องสมุดไลเคนเป็นสถานที่รวบรวมหนังสือที่เกี่ยวข้องกับไลเคน มีห้องประชุม ห้องสัมมนา ห้องเรียน และห้องปฏิบัติการ เพื่อใช้เป็นสถานที่สำหรับทำการศึกษาของนักวิจัย นักศึกษา และบุคคลทั่วไป

หน่วยวิจัยไลเคนมีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาและเก็บรวบรวมตัวอย่างไลเคนของประเทศไทย และเก็บรวบรวมตัวอย่างไลเคนเหล่านั้นไว้ในพิพิธภัณฑ์ไลเคนเพื่อใช้เป็นฐานข้อมูลสำหรับการศึกษา นอกจากจะมุ่งเน้นถึงการศึกษาและวิจัยแล้วเรายังมุ่งเน้นถึงการบริการด้านวิชาการด้วย เรามีความยินดีที่จะจัดอบรม ถ่ายทอดความรู้ และจัดกิจกรรมออกภาคสนามให้กับบุคคลที่สนในทั้งชาวไทยและต่างประเทศ เราเข้าร่วมงานประชุมวิชาการทั้งในระดับประเทศและระดับนานาชาติอย่างน้อยปีละ 4 ครั้ง และส่งผลงานเข้าร่วมงานประชุมวิชาการต่าง ๆ และตีพิมพ์ในวารสารวิชาการไม่น้อยกว่า 30 เรื่อง/ปี เรามีกิจกรรมกีฬาเพื่อสร้างความสมัครสมานสามัคคีของสมาชิกในกลุ่มทุกปี นอกจากนี้ยังส่งเสริมกิจกรรมด้านวัฒนธรรม สังคม และกิจกรรมอื่น ๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อสังคมและประเทศชาติ 

ตลอดระยะเวลาหลายปีที่ผ่านมา หน่วยวิจัยแห่งนี้ได้ทำการศึกษาความหลากหลายของไลเคนเกือบทั่วทุกพื้นที่ในประเทศไทย ถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ให้กับนักศึกษาหลายรุ่น ซึ่งนักศึกษาเหล่านี้ได้เติบใหญ่และเป็นกำลังสำคัญในการขับเคลื่อนประเทศชาติให้ก้าวต่อไป เช่น  อ. ขจรศักด์ วงค์ชีวรัตน์, อ.ดร. กวินนาถ บัวเรือง, อ. เวชศาสตร์ พลเยี่ยม อ.ดร. ชัยวัฒน์ บุญเพ็ง อาจารย์ประจำมหาวิทยาลัยรามคำแหง รศ.ดร. ขวัญเรีือน พาป้อง อาจารย์ประจำมหาวิทยาลัยมหาสารคาม อ.ดร. จุฑารัตน์ สุจริตธุระการ อาจารย์ประจำสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง ดร. สิทธิพร ปานเม่น นักวิจัยกรมวิทยาศาสตร์การแพทรย์ กระทรวงสาธารณะสุข และนักวิจัยอื่นอีกมากมายซึ่งทำงานอยู่ทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทย

ปัจจุบัน หน่วยวิจัยไลเคนแห่งมหาวิทยาลัยรามคำแหงมีสมาชิกมากกว่า 20 คน มีเครือข่ายความร่วมมือมากกว่า 10 มหาวิทยาลัยในประเทศ และต่างประเทศอีกมากกว่า 40 ประเทศทั่วโลก